Vraag en antwoord
Henk zoekt uit: zin en onzin over startkabels
Startkabels zijn vooral ’s winters een onmisbaar accessoire. Iedereen zou ze in de kofferbak moeten hebben. Om zichzelf of anderen uit de nood te helpen bij niet startende voertuigen. Handel van Henk levert prima startkabels en krijgt ook vragen over het gebruik, wat wel en wat niet kan en wat ampères zijn. Daarom deze korte ‘hulpstartcursus’ met een beetje theorie. Voor iedereen die (net als Henk) op school soms met andere dingen bezig was.
Over accu’s:
De gewone accubatterijen (met lood en verdund zwavelzuur) voor voertuigen zijn zo gemaakt dat ze gedurende enige tijd een forse startstroom kunnen leveren aan de startmotor. Mits goed geladen en in goede conditie. Geheel ontladen (‘leeg gebruikt’) laten staan zorgt ervoor dat de platen sulfateren, waardoor ze niet meer de vereiste startstroom kunnen leveren. Met een paar weken tot maanden kan het gebeurd zijn. Goed geladen houden zorgt voor een langere levensduur. Hoeveel stroom een accu kan leveren is ook afhankelijk van de constructie en gewoon van het formaat. Een dikke accu voor een tractor kan meer dan 1000 ampère leveren, terwijl een klein accuutje voor een motormaaier misschien tot 100 ampère komt. Allebei leveren ze een spanning van 12 volt. Tenminste: bij benadering. Geheel geladen en zonder dat ze stroom moeten leveren kan dat wel 14 volt zijn, maar bij zware belasting zakt de spanning. Ongunstig voor het starten. Hoe kleiner en ‘slechter’ de accu, hoe meer de spanning in elkaar zakt. Lage temperaturen zorgen voor nog slechtere prestaties, want de chemische reactie in de accu verloopt dan moeizamer. Tijdens het starten kan de spanning soms zakken tot de helft van de normale waarde.
Ampère-uur en maximale startstroom
Die startstroom is iets anders dan het aantal ampère-uur (Ah). Op alle accu’s en oplaadbare batterijen staat de capaciteit in Ah aangegeven. Een flinke accu van 80 Ah kan tachtig uur één ampère leveren, veertig uur twee ampère enzovoort. Als je het dimlicht van je auto laat branden dan gebruikt dat ongeveer tien ampère, dus dan is een volle 80 Ah-accu in acht uur leeg. Bij een klein accuutje van 36 Ah al binnen vier uur (en dan heb je startkabels van Henk nodig). Startstromen zijn vele honderden ampères, dus is een accu dan met een paar minuten leeg. Tot zover de capaciteit van een accu. Er staat nog iets op: de zogenaamde ‘cold cranking’ oftewel de maximale (koudstart)stroom die de accu kan leveren gedurende 30 seconden. Die is bij een dikke accu soms meer dan 1000 ampère en een paarhonderd bij een accu voor een klein autootje. Hoe hoger hoe beter voor het starten.
Startkabels
Als een accu leeg of overleden is of als starten net niet meer gaat, dan kunnen startkabels uitkomst bieden. Er wordt een extra hulpaccu via kabels parallel geschakeld aan de zwakke accu. Plus aan plus (rode kabel) en min aan minpool (zwarte kabel). Natuurlijk moet de hulpaccu in goede conditie zijn en voldoende ‘zwaar’ om de benodigde startstroom te kunnen leveren. Een diesel starten met een motorfietsaccu zal niet lukken. Een startmotor moet enkele duizenden watts aan vermogen leveren en ‘trekt’ daardoor een flinke stroom: vermogen is spanning maal stroomsterkte. Een 1200 watt startmotortje (een lelijke eend heeft al meer nodig) trekt 100 ampère bij 12 Volt. Bij een zware dieselmotor zijn startstromen in de orde van grootte van 1000 ampère nodig. Die stroom moet worden geleverd door de hulpaccu en vloeit door de startkabels. Te dunne kabels en blikken klemmen die slecht contact maken kunnen dat niet aan.
Weerstand
Een grote brandkraan aansluiten met een 12 mm waterleiding geeft een zielig straaltje. De benodigde hoeveelheid water kan niet snel genoeg door de leiding en de druk bij de spuitmond is daardoor tijdens het spuiten te laag. De leiding heeft een te grote ‘weerstand’. Met elektrische kabel is dat net zo. De diameter van de koperen geleider bepaalt de weerstand van de kabel. Koper is duur, dus in goedkope startkabels zit er zo weinig mogelijk van. De plastic isolatie is wel dik, maar dat is eigenlijk niet nodig voor een aanrakingsveilige lage spanning van 12 (of 24) volt. Verder zit een deel van de weerstand in de contactklemmen: als die niet stevig klemmen of van dun materiaal gemaakt zijn dan vormen die ook een belemmering voor de stroomdoorgang. Dus: schone polen (‘bloemkolen’ en oxide afborstelen), zware klemmen en dikke koperen kabels (van Henk) geven het beste resultaat.
Rokende en gesmolten kabels
Behalve dat dunne startkabels zorgen voor moeilijk starten, worden ze ook snel warm: hoe hoger de weerstand, hoe meer spanningsverlies en hoe meer warmte zich in de kabel of bij de klemmen ontwikkelt (net waar de meeste weerstand zit). Bij langdurig starten – wat te verwachten valt bij matige kabels – kunnen kabels zelfs smelten of kan de isolatie vlamvatten. Bijkomend effect: hoe heter de kabel hoe hoger de weerstand wordt, dus het gaat snel van kwaad tot erger. Houd dus de kabels in de gaten en neem desnoods even pauze als het te lang dreigt te duren voor de motor aanslaat. Nog een typisch verschijnsel is dat een geblokkeerde of zeer langzaam draaiende startmotor véél meer stroom vraagt dan een snel draaiend exemplaar. En een verbrandingsmotor start niet als de aanzet te langzaam gaat, dus dan duurt het ook nog eens te lang voor de toch al overbelaste kabels.
FAQ over kabels van Henk
Handel van Henk zit niet te wachten op ontevreden klanten, niet op klachten en al helemaal niet op ongelukken, vandaar onze uitleg. Bovendien verkopen wij alleen stevige, zware kabels voor een prettige prijs. Goedkoper zijn ze er wel, maar dergelijke kabels helpen u van de wal in de sloot.
Hieronder een paar vragen van klanten en ons antwoord, nagekeken door een ‘echte’ elektricien:
Zijn de kabels ook geschikt voor 24 volt?
Ja, 6, 12 en 24 volt. Let wel op dat u bij een 24 volt-systeem ook met een 24 volt hulpstartaccu werkt. Meestal zijn dat twee 12 v accu’s in serie; de plus van de ene zit dan met een dikke kabel aan de min van de andere. Met de startkabels kom je niet aan deze doorverbonden polen. Verbind de minpool van de aan massa aangesloten accu aan de minpool van de hulpaccu (zwarte kabel) en de pluspool van de andere accu aan de pluspool van de (tweede) hulpaccu.
Welke kabels moet ik gebruiken?
Voor de motormaaier, een motorfiets of (benzine)middenklasser auto zijn de 600 ampère-kabels voldoende. Voor trekkers en diesels adviseren wij de 3000 A. Het kan geen kwaad de 3000 A te gebruiken voor de motormaaier, maar de klemmen zijn wel aan de forse kant voor de soms wat kleine accupolen.
Waarom is zwart min en rood plus?
Technisch maakt dat niets uit. Het is alleen een afspraak ter voorkoming van verwisseling van plus en min. De plus (dikke pool) moet aan de plus van de andere accu, de min aan de min. De aansluitvolgorde maakt voor de goede werking niets uit, maar let goed op dat de klemmen niet tegen elkaar of de plusklem tegen massa aan komt, want dat geeft kortsluiting en kan brand of brandwonden veroorzaken.
Ik kan niet bij de pluspool, want daar zit een kapje op.
De pluspool van de accu is doorgaans afgedekt met een rood plastic kapje om te voorkomen dat er kortsluiting ontstaat als er iets van metaal op wordt gelegd of als de motorkap bij een botsing contact maakt. U kunt dat kapje (tijdelijk) verwijderen of wegklappen om de rode kabel aan te sluiten. Als de minpool onbereikbaar is, dan kunt u de (ongeïsoleerde) massastrip of desnoods een zwaar metalen onderdeel van het motorblok gebruiken. Pas op: er bestaan (antieke) voertuigen die niet de min maar de plus aan massa hebben liggen. Gelukkig is dat heel zeldzaam.
Mijn oude motorfiets heeft een zes volt installatie. Hoe start ik dan met kabels?
Dan moet u ook een zes volt hulpaccu hebben. Als u die niet heeft dan moet u gewoon de accu opladen, de motor aantrappen of –duwen of de accu vervangen. Sorry.
Hoe maak ik de accupolen schoon?
Schone polen zijn een voorwaarde voor goed contact. Dat geldt ook voor de vaste bedrading; die mag niet zijn geoxideerd. Bouten en moeren zijn soms van koper of messing, zodat ze beter contact maken en niet verroesten. Pas wel op met vastzetten, want ze gaan eerder stuk dan stalen bouten. Met een (staal)borstel en eventueel wat kruipolie is de oxide te verwijderen. Dep overtollige olie af met een doek vóór het starten, want het zou kunnen ontbranden bij vonken door slecht contact. Ook schuurpapier helpt. Na de montage invetten met vaseline gaat vorming van nieuwe oxide tegen.
Lood en zuur zijn giftig, mag ik er wel aan komen?
Bij moderne accu’s blijft het zuur er altijd in, tenzij u langdurig overlaadt (dan kan een accu zelfs ontploffen) of als u een accu laat vallen en de bak gaat kapot. Het zuur is slecht voor het milieu, tast kleding en huid aan en is zeer schadelijk voor uw ogen. Zorg voor schoon water, spoel ‘natte plekken’ in overall of spijkerbroek direct met veel water, want anders zit er morgen een gat in. Het lood van platen en polen is een zwaar metaal en inderdaad ook giftig (en schadelijk voor het milieu). Niet acuut, maar op lange termijn tast het uw zenuwstelsel aan. Gewoon goed handen wassen nadat u aan de polen heeft gezeten. Overleden accu’s kunt u op vele plaatsen inleveren als chemisch afval en als u dat wilt dan doet Henk dat voor u.
Is er een voorgeschreven volgorde voor het aansluiten van startkabels?
Niet echt, maar het is i.v.m. kortsluitingsrisico iets veiliger om eerst de rode kabel aan beide kanten op de pluspolen aan te sluiten en dan de zwarte op de minpolen. Na starten eerst de gehele zwarte kabel verwijderen, dan de rode. Bij het wisselen van een accu wordt om dezelfde reden eerst de minpool losgekoppeld, en dan de plusklem. Bij de montage van de accu is dat andersom; eerst plus, dan min. Reden: als u met het sleuteltje waarmee u de plusklem los- en vastzet tegen massa aan tikt geeft dat kortsluiting, maar niet als de minpool al is losgekoppeld.
Wat gaat er mis als ik per ongeluk de plus aan de min aansluit en de min aan de plus?
Dan maakt u een flinke kortsluiting en kunnen er zelfs gesmolten metaalspetters ontstaan (Henk heeft overigens ook veiligheidsbrillen die uw ogen beschermen). Als de ‘slechte’ accu echt heel slecht is kunt u zelfs de elektronica van een voertuig vernielen, want die kan niet tegen ‘ompolen’. Mede daarom is het een goede gewoonte om het contact uit te zetten bij het aansluiten van startkabels of het wisselen van een accu. Als u zeker weet dat alles goed zit kunt u het contact aanzetten.
Startkabels zijn vooral ’s winters een onmisbaar accessoire. Iedereen zou ze in de kofferbak moeten hebben. Om zichzelf of anderen uit de nood te helpen bij niet startende voertuigen. Handel van Henk levert prima startkabels en krijgt ook vragen over het gebruik, wat wel en wat niet kan en wat ampères zijn. Daarom deze korte ‘hulpstartcursus’ met een beetje theorie. Voor iedereen die (net als Henk) op school soms met andere dingen bezig was.
Over accu’s:
De gewone accubatterijen (met lood en verdund zwavelzuur) voor voertuigen zijn zo gemaakt dat ze gedurende enige tijd een forse startstroom kunnen leveren aan de startmotor. Mits goed geladen en in goede conditie. Geheel ontladen (‘leeg gebruikt’) laten staan zorgt ervoor dat de platen sulfateren, waardoor ze niet meer de vereiste startstroom kunnen leveren. Met een paar weken tot maanden kan het gebeurd zijn. Goed geladen houden zorgt voor een langere levensduur. Hoeveel stroom een accu kan leveren is ook afhankelijk van de constructie en gewoon van het formaat. Een dikke accu voor een tractor kan meer dan 1000 ampère leveren, terwijl een klein accuutje voor een motormaaier misschien tot 100 ampère komt. Allebei leveren ze een spanning van 12 volt. Tenminste: bij benadering. Geheel geladen en zonder dat ze stroom moeten leveren kan dat wel 14 volt zijn, maar bij zware belasting zakt de spanning. Ongunstig voor het starten. Hoe kleiner en ‘slechter’ de accu, hoe meer de spanning in elkaar zakt. Lage temperaturen zorgen voor nog slechtere prestaties, want de chemische reactie in de accu verloopt dan moeizamer. Tijdens het starten kan de spanning soms zakken tot de helft van de normale waarde.
Ampère-uur en maximale startstroom
Die startstroom is iets anders dan het aantal ampère-uur (Ah). Op alle accu’s en oplaadbare batterijen staat de capaciteit in Ah aangegeven. Een flinke accu van 80 Ah kan tachtig uur één ampère leveren, veertig uur twee ampère enzovoort. Als je het dimlicht van je auto laat branden dan gebruikt dat ongeveer tien ampère, dus dan is een volle 80 Ah-accu in acht uur leeg. Bij een klein accuutje van 36 Ah al binnen vier uur (en dan heb je startkabels van Henk nodig). Startstromen zijn vele honderden ampères, dus is een accu dan met een paar minuten leeg. Tot zover de capaciteit van een accu. Er staat nog iets op: de zogenaamde ‘cold cranking’ oftewel de maximale (koudstart)stroom die de accu kan leveren gedurende 30 seconden. Die is bij een dikke accu soms meer dan 1000 ampère en een paarhonderd bij een accu voor een klein autootje. Hoe hoger hoe beter voor het starten.
Startkabels
Als een accu leeg of overleden is of als starten net niet meer gaat, dan kunnen startkabels uitkomst bieden. Er wordt een extra hulpaccu via kabels parallel geschakeld aan de zwakke accu. Plus aan plus (rode kabel) en min aan minpool (zwarte kabel). Natuurlijk moet de hulpaccu in goede conditie zijn en voldoende ‘zwaar’ om de benodigde startstroom te kunnen leveren. Een diesel starten met een motorfietsaccu zal niet lukken. Een startmotor moet enkele duizenden watts aan vermogen leveren en ‘trekt’ daardoor een flinke stroom: vermogen is spanning maal stroomsterkte. Een 1200 watt startmotortje (een lelijke eend heeft al meer nodig) trekt 100 ampère bij 12 Volt. Bij een zware dieselmotor zijn startstromen in de orde van grootte van 1000 ampère nodig. Die stroom moet worden geleverd door de hulpaccu en vloeit door de startkabels. Te dunne kabels en blikken klemmen die slecht contact maken kunnen dat niet aan.
Weerstand
Een grote brandkraan aansluiten met een 12 mm waterleiding geeft een zielig straaltje. De benodigde hoeveelheid water kan niet snel genoeg door de leiding en de druk bij de spuitmond is daardoor tijdens het spuiten te laag. De leiding heeft een te grote ‘weerstand’. Met elektrische kabel is dat net zo. De diameter van de koperen geleider bepaalt de weerstand van de kabel. Koper is duur, dus in goedkope startkabels zit er zo weinig mogelijk van. De plastic isolatie is wel dik, maar dat is eigenlijk niet nodig voor een aanrakingsveilige lage spanning van 12 (of 24) volt. Verder zit een deel van de weerstand in de contactklemmen: als die niet stevig klemmen of van dun materiaal gemaakt zijn dan vormen die ook een belemmering voor de stroomdoorgang. Dus: schone polen (‘bloemkolen’ en oxide afborstelen), zware klemmen en dikke koperen kabels (van Henk) geven het beste resultaat.
Rokende en gesmolten kabels
Behalve dat dunne startkabels zorgen voor moeilijk starten, worden ze ook snel warm: hoe hoger de weerstand, hoe meer spanningsverlies en hoe meer warmte zich in de kabel of bij de klemmen ontwikkelt (net waar de meeste weerstand zit). Bij langdurig starten – wat te verwachten valt bij matige kabels – kunnen kabels zelfs smelten of kan de isolatie vlamvatten. Bijkomend effect: hoe heter de kabel hoe hoger de weerstand wordt, dus het gaat snel van kwaad tot erger. Houd dus de kabels in de gaten en neem desnoods even pauze als het te lang dreigt te duren voor de motor aanslaat. Nog een typisch verschijnsel is dat een geblokkeerde of zeer langzaam draaiende startmotor véél meer stroom vraagt dan een snel draaiend exemplaar. En een verbrandingsmotor start niet als de aanzet te langzaam gaat, dus dan duurt het ook nog eens te lang voor de toch al overbelaste kabels.
FAQ over kabels van Henk
Handel van Henk zit niet te wachten op ontevreden klanten, niet op klachten en al helemaal niet op ongelukken, vandaar onze uitleg. Bovendien verkopen wij alleen stevige, zware kabels voor een prettige prijs. Goedkoper zijn ze er wel, maar dergelijke kabels helpen u van de wal in de sloot.
Hieronder een paar vragen van klanten en ons antwoord, nagekeken door een ‘echte’ elektricien:
Zijn de kabels ook geschikt voor 24 volt?
Ja, 6, 12 en 24 volt. Let wel op dat u bij een 24 volt-systeem ook met een 24 volt hulpstartaccu werkt. Meestal zijn dat twee 12 v accu’s in serie; de plus van de ene zit dan met een dikke kabel aan de min van de andere. Met de startkabels kom je niet aan deze doorverbonden polen. Verbind de minpool van de aan massa aangesloten accu aan de minpool van de hulpaccu (zwarte kabel) en de pluspool van de andere accu aan de pluspool van de (tweede) hulpaccu.
Welke kabels moet ik gebruiken?
Voor de motormaaier, een motorfiets of (benzine)middenklasser auto zijn de 600 ampère-kabels voldoende. Voor trekkers en diesels adviseren wij de 3000 A. Het kan geen kwaad de 3000 A te gebruiken voor de motormaaier, maar de klemmen zijn wel aan de forse kant voor de soms wat kleine accupolen.
Waarom is zwart min en rood plus?
Technisch maakt dat niets uit. Het is alleen een afspraak ter voorkoming van verwisseling van plus en min. De plus (dikke pool) moet aan de plus van de andere accu, de min aan de min. De aansluitvolgorde maakt voor de goede werking niets uit, maar let goed op dat de klemmen niet tegen elkaar of de plusklem tegen massa aan komt, want dat geeft kortsluiting en kan brand of brandwonden veroorzaken.
Ik kan niet bij de pluspool, want daar zit een kapje op.
De pluspool van de accu is doorgaans afgedekt met een rood plastic kapje om te voorkomen dat er kortsluiting ontstaat als er iets van metaal op wordt gelegd of als de motorkap bij een botsing contact maakt. U kunt dat kapje (tijdelijk) verwijderen of wegklappen om de rode kabel aan te sluiten. Als de minpool onbereikbaar is, dan kunt u de (ongeïsoleerde) massastrip of desnoods een zwaar metalen onderdeel van het motorblok gebruiken. Pas op: er bestaan (antieke) voertuigen die niet de min maar de plus aan massa hebben liggen. Gelukkig is dat heel zeldzaam.
Mijn oude motorfiets heeft een zes volt installatie. Hoe start ik dan met kabels?
Dan moet u ook een zes volt hulpaccu hebben. Als u die niet heeft dan moet u gewoon de accu opladen, de motor aantrappen of –duwen of de accu vervangen. Sorry.
Hoe maak ik de accupolen schoon?
Schone polen zijn een voorwaarde voor goed contact. Dat geldt ook voor de vaste bedrading; die mag niet zijn geoxideerd. Bouten en moeren zijn soms van koper of messing, zodat ze beter contact maken en niet verroesten. Pas wel op met vastzetten, want ze gaan eerder stuk dan stalen bouten. Met een (staal)borstel en eventueel wat kruipolie is de oxide te verwijderen. Dep overtollige olie af met een doek vóór het starten, want het zou kunnen ontbranden bij vonken door slecht contact. Ook schuurpapier helpt. Na de montage invetten met vaseline gaat vorming van nieuwe oxide tegen.
Lood en zuur zijn giftig, mag ik er wel aan komen?
Bij moderne accu’s blijft het zuur er altijd in, tenzij u langdurig overlaadt (dan kan een accu zelfs ontploffen) of als u een accu laat vallen en de bak gaat kapot. Het zuur is slecht voor het milieu, tast kleding en huid aan en is zeer schadelijk voor uw ogen. Zorg voor schoon water, spoel ‘natte plekken’ in overall of spijkerbroek direct met veel water, want anders zit er morgen een gat in. Het lood van platen en polen is een zwaar metaal en inderdaad ook giftig (en schadelijk voor het milieu). Niet acuut, maar op lange termijn tast het uw zenuwstelsel aan. Gewoon goed handen wassen nadat u aan de polen heeft gezeten. Overleden accu’s kunt u op vele plaatsen inleveren als chemisch afval en als u dat wilt dan doet Henk dat voor u.
Is er een voorgeschreven volgorde voor het aansluiten van startkabels?
Niet echt, maar het is i.v.m. kortsluitingsrisico iets veiliger om eerst de rode kabel aan beide kanten op de pluspolen aan te sluiten en dan de zwarte op de minpolen. Na starten eerst de gehele zwarte kabel verwijderen, dan de rode. Bij het wisselen van een accu wordt om dezelfde reden eerst de minpool losgekoppeld, en dan de plusklem. Bij de montage van de accu is dat andersom; eerst plus, dan min. Reden: als u met het sleuteltje waarmee u de plusklem los- en vastzet tegen massa aan tikt geeft dat kortsluiting, maar niet als de minpool al is losgekoppeld.
Wat gaat er mis als ik per ongeluk de plus aan de min aansluit en de min aan de plus?
Dan maakt u een flinke kortsluiting en kunnen er zelfs gesmolten metaalspetters ontstaan (Henk heeft overigens ook veiligheidsbrillen die uw ogen beschermen). Als de ‘slechte’ accu echt heel slecht is kunt u zelfs de elektronica van een voertuig vernielen, want die kan niet tegen ‘ompolen’. Mede daarom is het een goede gewoonte om het contact uit te zetten bij het aansluiten van startkabels of het wisselen van een accu. Als u zeker weet dat alles goed zit kunt u het contact aanzetten.